پدافند غیر عامل در حملات بیوتروریسم
بیوتروریسم، عبارتست از سوء استفاده از عوامل میکربی یا فراورده های آنها یا به عبارت جامع تر ، استفاده از عوامل بیولوژیک، به منظور ارعاب یا هلاکت انسانها و نابودی دامها یا گیاهان.
هرچند افکار و بعضا اعمال بیوتروریستی، درسطح محدودی از دیرباز سابقه داشته است ولی اخیرا در سطح وسیعی در محافل پزشکی و بهداشت، مطرح گردیده ، بیش از بیست جنگ افزار بیولوژیک را شناسائی و براساس میزان کارائی آنها، طبقه بندی نموده اند و جدیت موضوع در حدیست که برخی از کشورها به تولید این سلاح ها پرداخته و بعضی دیگر، پرسنل ارتش خود را علیه برخی از عوامل میکربی بیوتروریسم، واکسینه کرده وجهت ارتقاء آگاهیهای عمومی و مخصوصا افراد در معرض خطر، قدمهای موثری برداشته اند. استفاده از سلاحهای شیمیایی در محیط جنگ رایج است و کمتر در محیطهای تاسیساتی کاربرد دارد.
براساس معاهدات بینالمللی تهیّه، تولید، توسعه و استفاده از این نوع عوامل حتی در جنگها نیز ممنوع و عملی ضدبشری است ولی متأسفانه برخی کشورهای پیشرفته علیرغم عضویت و امضاء معاهدات نابودسازی، عدم تولید بکارگیری این نوع تسلیحات ضدانسانی ضمن حفظ انبارهای این تسلیحات تحقیقات گستردهای را جهت تهیّه و تولید انواع جدید آنها انجام میدهند و متأسفانه این تهدید برای جهان بطور جدی وجود دارد و دوران دفاع مقدس شاهد استفاده گسترده دشمن با حمایت کشورهای پیشرفته از سلاح شیمیایی و بعضاً بیولوژیک بودهایم که شاهد آثار زیانبار آن بر دهها هزارنفر از جمعیت رزمنده هاو مردم بیدفاع شهرهای مختلف کشورمان هستیم.
و یکی از تهدیدات بسیار مهمی که امنیت ملّی، و سلامت زیرساختهای اساسی کشور یعنی نیروی انسانی، منابع آب، غذا، محصولات کشاورزی، دامی و نهادههای ملی را مورد تهدید قرار میدهد سلاحهای کشتار جمعی هستهای، شیمیایی و بیولوژیک است.
متأسفانه سلاحهای بیولوژیک و بیوتروریسم بعنوان استفاده از میکروبها و سموم و سایر عوامل زیستی بر علیه انسانها، دامها و محصولات کشاورزی میتواند در زمان صلح و بطور مخفیانه نیز صورت گیرد بنابراین شیوع بیماریهای خاص در بین انسانها، دامها و محصولات کشاورزی میتواند بطور عمدی و از طرف دشمنان جهت صدمه زدن به زیرساختهای اقتصادی و بر علیه امنیّت و آسایش مردم صورت گیرد و این نیازمند هشیاری جدی مسئولین بهداشتی کشور است .
علت این امر این است که بکارگیری مواد شیمیایی و رادیولوژیک را میتوان با دستگاهها و ابزارهای حساس حتی در مقادیر بسیار کم هم تشخیص داد،ولی تشخیص حضور عوامل بیولوژیک و تفکیک بین عمدی و یا غیرعمدی بودن،شیوع و همهگیریهای عفونی و سم، بسیار دشوار است و اکثراً مورد غفلت قرار میگیرد و ریشهیابی نمیگردد که آیا عامل این بیماری با اهداف و نیت قبلی وارد کشور، مزارع و یا دامها شده و یا بطور تصادفی و یا در نهایت بطور طبیعی شیوع یافته است .
به دلیل خطرات و آسیبهای جدی بهداشتی، اجتماعی، اقتصادی و امنیتی عظیم شیوع این بیماریها که میتواند سبب ایجاد ناامنی ملّی، منطقهای و بینالمللی و حتّی بسته شدن مرزها و بلوکه شدن فعالیتهای کشور گردد، همانند:شیوع طاعون هند و یا شیوع بیماری سارس در منطقه آسیای شرقی و یا شیوع آنفلوانزای مرغی و جنون گاوی و انواع آفات نباتی حساس و استراتژیک که سبب خسارتهای هزاران میلیاردی در زمان صلح به کشورها میشود،توجّه به رعایت اصول پدافند غیرعامل در زیرساختهای بهداشتی درمانی، جهت پیشگیری از این صدمات شامل: تقویت سیستمهای مداوم و سریع اطّلاع، شبکه گردآوری اطّلاعات بیماریهای انسانی، دامی و محصولات کشاورزی، آموزش نیروها در تشخیص سریع،مشکوک بودن همهگیری و گزارش آن به مرکز، تهیّه بانکهای اطلاعاتی مستمر و فعال، نصب سیستم هشدار سریع در شناسایی حضور این عوامل، سیستمهای قوی مراقبتهای مداوم بهداشتی شامل آزمایشگاههای سیار انفرادی، خودروهای آزمایشگاهی ساده و آزمایشگاههای مرجع تشخیص عوامل و اعمال روشهای متنوع پدافند غیرعامل در آمادگی، پیشگیری، امداد و بازتوانی و مدیریت بحرانهای این عوامل خطرناک، ایجاد پناهگاههای عمومی، تخصصی و…. بر علیه این عوامل و سایر روشهایی که در مقالات بعد بحث خواهد شد کشور را از آسیب احتمالی بکارگیری آشکار و یا مخفیانه آنها حفظ نمایند . اغلب کشورهای برای ایمنسازی زیرساختهای ملّی بر علیه تهدیدات سلاحهای کشتار جمعی برنامه گسترده پدافند غیرعامل دارند .
شرایط خاص ایران در منطقه و تهدیدات بکارگیری آشکار و مخفیانه از این سلاحها بر علیه کشور ضرورت برنامهریزی مناسب برای دفاع از منابع، تأسیسات و تجهیزات ملّی را در زمان صلح برای بهرهبرداری در زمان بحران را ضروری ساخته است .
در عین حال باید توجّه داشت که تهدیدات آینده بسیار متفاوتتر از تهدیدات گذشته و فعلی است بنابراین باید با آمادگی کامل در بعد نظامی و غیرنظامی و تقویت پدافند غیرعامل در سطح ملّی و همچنین نهادههای دفاعی کشور از نیروی انسانی تا منابع و تأسیسات، کشور را در مقابل این خطرات تقویت کرد .
اولین گام در این مسیر شناسایی عرصههای مختلف تهدید نظیر تهدید اقتصادی، اجتماعی،بهداشتی و تهدید بر علیه نیروها و تأسیسات و نهادههای نظامی و دفاعی است که میتوان با شناسایی آنها در برابر آن دفاع مؤثر داشت و یا میزان آسیبپذیری را به حداقل رساند .
اقدامات پزشکی در حملات بیوتروریسم
بعضی اقدامات پزشکی راهبردی لازم در خصوص پدافند غیرعامل در برابر NBC به شرح ذیل میباشد:
۱- توسعه داروها، واکسنها و تجهیزات پزشکی مناسب بهمنظور تقلیل صدمات و کاهش تاثیرات ناشی از قرار گرفتن نیروها در معرض عوامل NBC .
۲- تهیه و تدارک بیمارستان صحرایی و سیار، آمبولانس مخصوص انتقال مجروحان و چادر محافظ NBC مجهز به سامانه فیلتراسیون.
۳- حفظ منابع راهبردی ذخیره داروها و واکسنهای دفاعی به منظور حفظ توان رزمی و مداومت عملیات نیروهای نظامی و پشتیبانی از شهروندان بهمنظور افزایش بهرهوری در سطح ملی در مقابله با تهدیدات همهجانبه (زیرا صدمات حملات NBC محدود به نیروهای نظامی نمیشود و مردم منطقه مورد حمله را نیز صدمه میزند).
۴- انجام تحقیقات دفاع پزشکی در حوزه NBC و علوم زیستی توسط دانشگاههای علوم پزشکی.
۵- توسعه واکسنها، آنتیسرمها، آنتیبیوتیکها، پادزهرها و اقدامات پزشکی برای بهبودی.
۶- آموزش عمومی و تخصصی مدیریت پزشکی آسیبها در برابر تهدیدات غیرمتعارف برای افزایش سلامت جامعه.
۷- تایید یا رد سریع احتمال وجود یک عامل بیولوژیک با استفاده از آزمایشگاههای پیشرفته.
۸- ایجادرشتههای تخصصی جدیددرارتباط باعوارض شیمیایی،میکروبی وتشعشعات هستهای دردانشکدههای پزشکی.
۹- ارائه خدمات درمانی پیشبیمارستانی و بیمارستانی مناسب به مصدومان در صورت حمله احتمالی.
۱۰- تهیه و بکارگیری تجهیزات متحرک شناسایی و نمونهبرداری از هوا ویژه عوامل شیمیایی و بیولوژیک.
۱۱- انجام تحقیقات بهمنظور رصد کردن آخرین تحولات در حوزه تهدیدات و پدافند غیرعامل NBC به دلیل ماهیت تکنولوژیکی و تولید علم.
۱۲- طراحی و اجرای بانک اطلاعات GIS پدافند غیرعامل حوزه بهداشت و درمان.
